ความภาคภูมิใจในตนเอง หรือ Self-esteem หมายถึงความรู้สึกที่มีต่อตนเองในด้านบวก การมองเห็นคุณค่าในตนเอง มั่นใจและยอมรับนับถือตนเองตามความเป็นจริง สามารถปรับตัวเข้ากับผู้อื่นได้ง่าย ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญมากในการดำเนินชีวิต
ช่วงปฐมวัย เป็นช่วงที่เด็กสามารถช่วยเหลือตัวเองได้ดีขึ้น หากผู้ใหญ่ให้เด็กได้ช่วยเหลือตัวเองอย่างเหมาะสมตามวัย เช่น รับประทานอาหารเอง ติดกระดุม ใส่รองเท้า หรือมอบหมายหน้าที่ง่ายๆ ให้เด็กได้รับผิดชอบเช่น ให้อาหารสัตว์เลี้ยง รดน้ำต้นไม้ ก็จะทำให้เด็กมีความมั่นใจในความสามารถของตนเองมากขึ้น รู้สึกได้รับความไว้วางใจจากผู้ใหญ่ และเกิดความรู้สึกที่ดีต่อตนเองเมื่อได้ทำสิ่งเหล่านั้นได้สำเร็จ
ความภาคภูมิใจในตนเอง เป็นสิ่งที่ต้องค่อยๆ สร้างอย่างสม่ำเสมอตั้งแต่เด็ก เด็กจะมีความภาคภูมิใจในตนเองมากหรือน้อยเพียงใดนั้น ก็ขึ้นอยู่กับการเลี้ยงดู และสิ่งต่างๆ ที่ผ่านเข้ามาในชีวิตของเขา ในฐานะคุณพ่อคุณแม่ และคุณครู จึงควรปลูกฝัง และเปิดโอกาสและเสริมสร้างความมั่นใจให้กับเด็กๆ ดังต่อไปนี้
ช่วยให้เด็กได้เรียนรู้และยอมรับข้อดีและข้อด้อยของตนเอง
ให้ความสนใจและเอาใจใส่ และแสดงออกถึงความรักที่มีต่อเขาบ้าง ใช้คำพูดที่คอยส่งเสริมเขาหรือเป็นไปในเชิงบวก ผู้ใหญ่บางคนมีความเชื่อเดิมว่า “อย่าชมมาก เดี๋ยวเหลิง” จึงไม่ค่อยแสดงความรัก ความชื่นชมออกมาให้เด็กเห็น ซึ่งเป็นวิธีที่ผิด เพราะความหลักจิตวิทยาแล้ว คำชมเป็นการให้รางวัลที่เหมาะสมและสำคัญมากสำหรับเด็ก นอกจากจะทำให้เด็กมีพฤติกรรมที่ดีอย่างต่อเนื่องแล้ว ยังเป็นการส่งเสริมให้เด็กเกิดความภาคภูมิใจในตนเองอีกด้วย
ควรสนับสนุนและชมเชยเด็กทุกครั้ง เมื่อเขาได้พยายามทำสิ่งหนึ่งสิ่งใด อย่างเต็มที่ไม่ว่าผลของการนั้นจะออกมาในรูปแบบของการสอบความสำเร็จหรือล้มเหลว
หลีกเลี่ยงการเปรียบเทียบเด็กกับพี่ น้อง หรือเพื่อนๆ เพราะอาจทำให้เด็กเกิดปมในใจได้
ปล่อยให้เด็กได้ตัดสินใจเองหรือได้แสดงออกอย่างอิสระ แต่ทั้งนี้ควรอยู่ในสายตาของคุณพ่อคุณแม่ และคุณครู
หลีกเลี่ยงการตำหนิในลักษณะซึ่งจะทำให้เด้กรู้สึกว่าตัวเองถูกเยาะเย้ย หรือน่าขบขัน แต่หากเด็กทำผิดหรือมีพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์ ก็ควรใช้คำพูดดีๆ ในการตักเตือน พร้อมทั้งอธิบายถึงเหตุผลด้วย
เห็นแล้วใช่มั้ยคะว่า การเสริมสร้างให้เด็กมีความภาคภูมิใจในตนเองนั้นเป็นสิ่งที่ทำได้ไม่ยากเลย แค่ให้ความรัก และความเข้าใจ พร้อมเปิดโอกาสให้เด็กได้ทำสิ่งที่ชอบและถนัดอย่างอิสระ โดยมีคุณพ่อคุณแม่เป็นตัวอย่างที่ดี เพียงเท่านี้ เขาก็จะกลายเป็นเด็กที่มีความมั่นใจ และภาคภูมิใจในตนเอง ส่งผลดีต่อการดำเนินชีวิตอย่างมีความสุขต่อไปในอนาคตอย่างแน่นอน
คอลัมน์ สารพันความรู้ความคิด (คู่มือครูระดับ 2 อนุบาล 3 – ประถม 1 ปีที่ 14 ฉบับที่ 136 กุมภาพันธ์ 2559)